Són tiểu còn gọi là tiểu không kiểm soát (Urinary Incontinence) là hiện tượng không thể kiểm soát việc đi tiểu. Mức độ són tiểu khác nhau, có thể là són một ít nước tiểu khi ho, hắt hơi, chạy nhảy, khuân vác nặng… hoặc cũng có thể tiểu đột ngột không thể kiểm soát, khiến người bệnh không kịp đi vệ sinh.

Có nhiều loại són tiểu

Són tiểu khi gắng sức (tăng áp lực lên bàng quang) khiến người bệnh bị rò rỉ nước tiểu khi ho, hắt hơi, cười sặc sụa, khuân vác nặng hoặc hoạt động thể chất mạnh. Hiện tượng này xảy ra là do cơ quan sàn chậu suy yếu (rối loạn sàn chậu), thường gặp ở phụ nữ sau sinh nở hoặc sau phẫu thuật cắt tử cung toàn phần.

Tiểu gấp khi người bệnh có cơn buồn tiểu đột ngột, bị rò rỉ nước tiểu ra ngoài mà không kịp đến nhà vệ sinh. Hiện tượng này thường gặp ở người lớn tuổi, đôi khi có liên quan đến bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu. Trong một số trường hợp, tiểu gấp có liên quan đến một số bệnh lý thần kinh như bệnh đa xơ cứng, chấn thương tủy sống.

Són tiểu do đầy bàng quang khiến người bệnh luôn trong trạng thái rò rỉ nước tiểu, không thể thải hết nước tiểu khi đi vệ sinh. Hiện tượng này phổ biến hơn ở nam giới, nhất là người có khối u, tuyến tiền liệt phì đại, sỏi thận, mắc bệnh đái tháo đường hoặc đang sử dụng một số loại thuốc.

Són tiểu không kiểm soát hỗn hợp là tình trạng người bệnh có nhiều hơn một loại tiểu không kiểm soát, thường là sự kết hợp của tiểu do áp lực lên bàng quang và tiểu không tự chủ.

Nguyên nhân

Một số loại đồ ăn, thức uống hoặc thuốc điều trị (như thuốc gây lợi tiểu) có thể kích thích bàng quang, làm tăng lượng nước tiểu như:

• Rượu, bia;
• Caffeine;
• Nước khoáng có gas;
• Chất làm ngọt nhân tạo;
• Sô – cô – la;
• Ớt;
• Thực phẩm chứa nhiều gia vị cay, ngọt hoặc acid… đặc biệt là trái cây họ cam quýt;
• Vitamin C liều cao;
• Thuốc điều trị bệnh tim mạch và huyết áp, thuốc giãn cơ, thuốc an thần.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Tình trạng nhiễm trùng có thể kích thích bàng quang
• Táo bón: Khi bị táo bón, phân cứng kích thích vào dây thần kinh ở trực tràng quá mức có thể tác động đến bàng quang, khiến người bệnh đi tiểu thường xuyên.
• Mang thai do thay đổi nội tiết , trọng lực thai nhi tăng áp lực lên bàng quang
• Sau sinh con tổn thương và suy yếu các cơ, mô nâng đỡ và dây thần kinh bàng quang khiến phụ nữ có thể bị sa sàn chậu. Khi bị sa, các cơ quan như bàng quang, tử cung, trực tràng hoặc ruột non có thể bị đẩy ra khỏi vị trí bình thường và nhô ra bên ngoài âm đạo. Hiện tượng này có liên quan đến chứng tiểu không kiểm soát.
• Mãn kinh: sự thiếu hụt hormone nữ là Estrogen – một loại hormone giúp niêm mạc bàng quang và niệu đạo luôn khỏe mạnh. Chính sự suy giảm này gây nên tình trạng tiểu không kiểm soát.
• Sau cắt bỏ tử cung hoàn toàn làm cơ sàn chậu suy yếu cũng gây nên tình trạng són tiểu

Són tiểu có thể ảnh hưởng đến chất lượng sống của người bệnh, bao gồm:

• Gây các vấn đề về da: Viêm da đặc biệt là vùng tiểu khung
• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Tiểu không kiểm soát có thể làm tăng nguy cơ bị nhiễm trùng đường tiết niệu lặp đi lặp lại.
• Ảnh hưởng chất lượng sống ngại giao tiếp tự ti, không dám tham gia hoạt động xã hội ở nơi đông người, ngại quan hệ vợ chồng.

Chẩn đoán:

• Chẩn đoán bằng bộ câu hỏi để có thể phân loại són tiểu
• Ngoài ra còn có các xét nghiệm thăm dò
• Xét nghiệm nước tiểu nhằm kiểm tra tình trạng nhiễm trùng, phát hiện các dấu hiệu bất thường.
• Ghi chép nhật ký bàng quang, cụ thể lượng nước uống vào, tần suất đi tiểu, lượng nước đi tiểu và số lần bị són tiểu.
• Siêu âm hoặc sử dụng ống thông để kiểm tra lượng nước tiểu còn lại trong bàng quang.
• Nghiệm pháp áp lực bàng quang (người bệnh hắt hơi hoặc ho mạnh) để quan sát và đánh giá triệu chứng són tiểu.
• Thăm về khám, đánh giá sức mạnh cơ sàn chậu.
• Niệu động học: Đo chức năng bàng quang và cơ thắt niệu đạo, cũng như đánh giá áp lực của bàng quang, niệu đạo và ổ bụng khi nghỉ ngơi và khi làm nghiệm pháp áp lực bàng quang.
• Soi bàng quang niệu đạo: Kiểm tra bất thường hoặc những tổn thương ở niệu đạo, cổ bàng quang và bàng quang.
• Siêu âm vùng chậu: Cung cấp hình ảnh giúp phát hiện bất thường ở cơ quan này

Điều trị

Tập luyện bàng quang

Ghi chép nhật ký bàng quang để điều chỉnh lịch trình việc đi tiểu hàng ngày . Tập đi tiểu theo lịch trình đề ra khi bị kích thích, mục tiêu là kéo dài thời gian giữa các lần đi vệ sinh lâu hơn, giúp bàng quang có thể chứa nhiều nước tiểu hơn.

Luyện tập cơ sàn chậu

Bác sĩ sẽ hướng dẫn người bệnh cách thực hiện các bài tập sàn chậu để tăng cường sức mạnh cho nhóm cơ này. Nhóm bài tập này gọi là bài tập Kegel, giúp thắt chặt và thư giãn các cơ để kiểm soát hiệu quả dòng chảy của nước tiểu. Cơ sàn chậu khỏe mạnh cũng giúp giữ nước tiểu tốt hơn.

Đặt vòng nâng để giúp bàng quang nâng lên ngăn tình trạng dò nước tiểu

Điều trị phẫu thuật

• Chỉ phẫu thuật cho trường hợp són tiểu khi gắng sức hoặc són tiểu hỗn hợp .
• Đây là phẫu thuật TOT hoặc TVT
• Một dải băng nâng không tan dưới đoạn giữa niệu đạo qua đường âm đạo, tạo nên một lớp nâng đỡ vững chắc, treo niệu đạo giúp điều trị són tiểu
• Sau phẫu thuật 24 h sẽ được xuất viện.
• Tình trạng són tiểu khi gắng sức sẽ giảm dần sau phẫu thuật và sau 6 tuần sẽ không còn bị són tiểu khi gắng sức.

ThS.BS. Đinh Thị Hiền Lê