Bệnh sốt rét là một trong những bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng. Bệnh gây ra bởi ký sinh trùng protozoa thuộc chi Plasmodium. Chi này có 4 loài làm con người nhiễm bệnh. Nguy hiểm hơn cả là Plasmodium falciparum và Plasmodium vivax. Hai loài còn lại (Plasmodium ovale, Plasmodium malariae) cũng gây bệnh nhưng ít tử vong hơn. Bệnh phổ biến ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới của châu Mỹ, châu Á và châu Phi. Mỗi năm có khoảng 515 triệu người mắc bệnh, từ 1 đến 3 triệu người tử vong - đa số là trẻ em ở khu vực phía nam sa mạc Sahara và châu Phi. Một người có thể nhiễm bệnh sốt rét qua 3 hình thức sau đây: do muỗi truyền, chủ yếu lây truyền qua trung gian loài muỗi Anopheles (phổ biến nhất), do truyền máu, và do truyền qua nhau thai. Ngoài ra, những người tiêm chích ma túy dùng chung bơm kim tiêm cũng có thể bị mắc căn bệnh này.

 Hiện nay, tại Việt Nam rất hiếm gặp trường hợp người bệnh nhiễm Ký sinh trùng sốt rét. Trong đó, tỉnh Phú Thọ và Vĩnh Phúc trong nhiều năm liền trở lại đây không ghi nhận ca mắc sốt rét nào.

Bệnh viện đa khoa Việt Đức đã tiếp nhận trường hợp người bệnh Đ.T.S (66 tuổi tại xã Yên Phương, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc) vào viện với triệu chứng sốt có tính chất: Cách vào viện 02 tuần, người bệnh xuất hiện sốt cao 39-40 độ C, sau đó hết sốt 4 ngày, cách 3 ngày trước vào viện xuất hiện sốt trở lại, lúc nóng, lúc lạnh kèm vã mồ hôi, đi khám ở một bệnh viện trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc được chẩn đoán: Viêm phế quản mạn, được dùng thuốc 03 ngày nhưng không đỡ, cảm giác nuốt vướng, khó thở nên đến Bệnh viện đa khoa Việt Đức thăm khám.

Người bệnh được nhập khoa Nội tổng hợp Bệnh viện, được bác sĩ khám và chỉ định các cận lâm sàng chẩn đoán bệnh sốt xuất huyết (Dengue). Nhận thấy người bệnh sốt liên tục 2 tuần có chu kỳ nên ngoài việc sàng lọc các nguyên nhân gây sốt thông thường, các bác sĩ đã nghĩ tới 01 nguyên nhân hiện nay hiếm gặp, đó là Sốt rét. Vì vậy, các bác sĩ đã tiến hành chỉ định tìm ký sinh trùng sốt rét. Kết quả các bác sĩ khoa Xét nghiệm đã tìm thấy hình ảnh ký sinh trùng Plasmodium vivax trên tiêu bản máu ngoại vi - 1 thể sốt rét ác tính hiếm gặp ở miền Bắc Việt Nam.

Thể Giao bào Plasmodium vivax

Thể Tư dưỡng Plasmodium vivax

         Thể Vivax là thể đã từ lâu không gặp ở miền Bắc nên khi phát hiện và định tuýt thấy bất thường, BSCKII Đỗ Thị Phương Mai – Trưởng khoa Nội tổng hợp cùng các bác sĩ khoa Xét nghiệm bệnh viện đã ngay lập tức xin ý kiến hội chẩn của các bậc thầy đầu ngành ký sinh trùng của Việt Nam là: PGS.TS Nguyễn Vũ Trung - Viện trưởng Viện Patsteur TP.HCM - Nguyên Trưởng khoa Ký sinh trùng Đại học Y Hà Nội; TS.BS Trần Huy Thọ là Viện phó Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương, và liên hệ hội chẩn với Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Phú Thọ, cùng khẳng định chẩn đoán: Sốt xuất huyết Dengue/ Sốt rét do Plasmodium vivax. Người bệnh đã được CDC Phú Thọ cung cấp thuốc điều trị miễn phí.

Ngay sau khi được phát hiện có ký sinh trùng sốt rét điều trị ngày thứ hai người bệnh bắt đầu có biểu hiện tan máu rõ rệt, đó là: Lâm sàng: Thiếu máu, da niêm mạc nhợt, rồi chuyển ánh vàng. Cận lâm sàng: Hồng cầu giảm, bilirubin tăng. Nhưng đến ngày điều trị thứ tư, người bệnh hết sốt, hồng cầu không bị giảm thêm, bilirubin giảm dần và trở về bình thường. Người bệnh đã đáp ứng với thuốc điều trị thuốc sốt rét khá tốt. Nếu không điều trị kịp thời người bệnh có thể tiến đến tan máu dữ dội, suy thận, suy đa tạng và tiến tới lọc máu.

Tuy nhiên rất may mắn người bệnh đã được chẩn đoán kịp thời nhờ định tuýp sốt rét chính xác đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Sau hai tuần điều trị duy trì người bệnh đã đến khám lại và không tìm thấy ký sinh trùng sốt rét trong máu.

Theo BSCKII. Đỗ Thị Phương Mai: Đây là một ca bệnh khó vì người bệnh đồng thời sốt do nhiễm Dengue, không có yếu tố dịch tễ và thời gian ủ bệnh của P.vivax từ 12 - 17 ngày, trung bình 14 ngày hoặc có thể kéo dài hơn do ký sinh trùng phát triển chậm trong hồng cầu. Sốt do P. vivax thường sốt cách nhật (cách 1 ngày sốt 1 cơn) rất đặc trưng. Mọi người dân cần tránh muỗi đốt. Điển hình như người bệnh này, muỗi đã truyền một lúc hai bệnh: Sốt xuất huyết và sốt rét.

Thành công của ca bệnh là kết quả của sức mạnh tập thể, sự quan tâm, chu đáo, của bác sĩ điều trị khoa Nội tổng hợp và sự phối hợp tốt bên phía các bác sĩ khoa Xét nghiệm Bệnh viện. Việc chẩn đoán chính xác người bệnh bị sốt rét P. vivax chính là bước ngoặt quan trọng trong việc chăm sóc và điều trị thành công.