Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng da và niêm mạc của trẻ có màu vàng do sự tích tụ bilirubin trong máu. Bilirubin là sản phẩm phụ của quá trình phân hủy hồng cầu. Thông thường, gan của trẻ sơ sinh chưa phát triển hoàn thiện để xử lý bilirubin một cách hiệu quả, dẫn đến hiện tượng vàng da. Đây là một hiện tượng khá phổ biến, đặc biệt ở trẻ đẻ non trong những ngày đầu sau sinh. Nguy hiểm nhất là trong 7-10 ngày đầu sau sinh, nếu không được điều trị kịp thời, vàng da có thể gây biến chứng nhiễm độc thần kinh (vàng da nhân não), để lại di chứng não suốt đời hoặc thậm chí tử vong.
 

I. NGUYÊN NHÂN GÂY VÀNG DA SƠ SINH

Vàng da do tăng bilirubin gián tiếp:

1. Tăng sản xuất bilirubin:
   - Bất đồng nhóm máu mẹ con
   - Các bất thường tại hồng cầu: thiếu men G6PD, bệnh lý màng hồng cầu, thalassemia, v.v.
   - Nhiễm trùng: vi khuẩn, virus, v.v.
   - Đa hồng cầu.

2. Giảm khả năng chuyển hóa bilirubin:
   - Hội chứng Crigler-Najjar, Gilbert.
   - Một số bệnh lý chuyển hóa bẩm sinh: galactosemia, suy giáp trạng bẩm sinh, methyolin, con của bà mẹ đái tháo đường, v.v.

3. Tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột: Hẹp môn vị, tắc ruột non, tắc ruột phân su.

4. Vàng da do sữa mẹ: Trẻ không bú đủ hoặc sữa mẹ chứa thành phần ức chế việc chuyển hóa bilirubin trong gan của trẻ.

Vàng da do tăng bilirubin trực tiếp:

1. Tắc nghẽn đường mật:
   -Tắc mật bẩm sinh.
   - Viêm đường mật hoặc sỏi mật.
   - Nang ống mật chủ.
   - Hội chứng Alagille.

2. Viêm gan:
   - Viêm gan bẩm sinh.
   - Viêm gan do virus.
   - Viêm gan do nhiễm trùng hoặc nhiễm độc.

II. BIỂU HIỆN CỦA VÀNG DA SƠ SINH

1. Vàng da sinh lý:

• Thời gian xuất hiện: Thường xuất hiện từ ngày thứ 3 sau sinh và đạt đỉnh vào ngày thứ 5, sau đó giảm dần.

• Màu sắc vàng da: Da và lòng trắng mắt có màu vàng nhạt, thường vàng ở vùng mặt, cổ và trên rốn.

• Tình trạng sức khỏe của trẻ: Trẻ vẫn bú tốt, tăng cân bình thường, không có dấu hiệu mệt mỏi hay quấy khóc bất thường.

• Kéo dài: Vàng da sinh lý sẽ tự khỏi sau 2 tuần mà không cần điều trị, không có biến chứng nghiêm trọng.

2. Vàng da bệnh lý:

• Thời gian xuất hiện: Thường xuất hiện trong 24-48 giờ đầu sau sinh hoặc kéo dài lâu hơn, đặc biệt khi trẻ trên 14 ngày tuổi mà vẫn còn vàng da.

• Màu sắc vàng da: Vàng da đậm hơn, xuất hiện ở tất cả các bộ phận cơ thể, bao gồm lòng trắng mắt, miệng, tay và chân, và có thể đậm dần theo thời gian.

• Tình trạng sức khỏe của trẻ:

  • Trẻ có thể bỏ bú, quấy khóc liên tục, hoặc lừ đừ.

  • Có dấu hiệu vàng da kéo dài hoặc tái phát.

  • Trẻ có thể mệt mỏi, khó thở, hoặc biểu hiện khác của tình trạng bệnh lý.
    
    

III. CÁC XÉT NGHIỆM CẦN THỰC HIỆN

• Xét nghiệm bilirubin huyết thanh: Đo mức độ bilirubin trong máu để đánh giá tình trạng vàng da.

• Xét nghiệm nhóm máu của mẹ và con: Kiểm tra sự bất đồng nhóm máu.

• Xét nghiệm máu tìm nguyên nhân: Nhiễm trùng, tuyến giáp, G6PD, v.v.

• Siêu âm gan mật hoặc xét nghiệm chức năng gan: Kiểm tra các bệnh lý về gan mật có thể gây vàng da.

• Test bilirubin qua da: Phương pháp nhanh chóng, không đau, không xâm lấn, giúp xác định mức độ bilirubin trong cơ thể trẻ, phát hiện sớm và theo dõi vàng da.

IV. ĐIỀU TRỊ VÀNG DA Ở TRẺ SƠ SINH

1. Chiếu đèn: Phương pháp điều trị phổ biến và hiệu quả nhất, sử dụng ánh sáng đặc biệt giúp chuyển hóa bilirubin thành dạng hòa tan trong nước, từ đó dễ dàng bài tiết qua phân và nước tiểu.

2. Tăng cường nuôi dưỡng và cho trẻ bú thường xuyên: Sữa mẹ cung cấp dinh dưỡng và nước, giúp tăng cường quá trình thải bilirubin.

3. Thay máu: Dành cho những trường hợp vàng da nặng, khi bilirubin trong máu quá cao, có nguy cơ gây tổn thương thần kinh.

4. Điều trị nguyên nhân cơ bản: Điều trị các vấn đề nhiễm trùng, bệnh lý gan mật, v.v.

 
Vàng da sơ sinh là tình trạng phổ biến và thường tự cải thiện, nhưng nếu không được theo dõi và đánh giá kỹ lưỡng, nó có thể trở nên nguy hiểm và để lại hậu quả nghiêm trọng. Phụ huynh cần theo dõi kỹ các dấu hiệu vàng da và đưa trẻ đi khám nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời (chiếu đèn) sẽ giúp trẻ tránh phải thay máu và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Nếu bạn lo lắng về tình trạng vàng da của con, đừng ngần ngại liên hệ với bệnh viện để được tư vấn và thăm khám sớm nhất.